آچار ترکمتر: راهنمای ساده درباره گشتاور سنج که باید بدانید

به منظور اندازه گیری گشتاور سیستم‎های دوار یا گردنده از قبیل موتور، گیربکس یا حتی درب بطری نوشابه و در کل برای مواردی که اندازه گیری نیروی وارد بر محور جسم دوار نیاز است، از گشتاور سنج یا ترکمتر استفاده می‎شود. به عنوان نمونه اگر درب بطری نوشابه با گشتاور بیش از استاندارد بسته شود، باید با ابزار گشتاور سنج یا ترکمتر باز شود چرا که در کارخانه به گونه تنظیم شده که قابل باز شدن با دست نیست.

از دیگر دستگاه ‏ها‎ی گشتاور سنج می‎توان به نوع دستی با یک نشان دهنده اشاره نمود که به آن ترانسمیتر یا ترانسدیوسر گشتاور گفته می‎شود. نکته مهم اینکه، دستگاه‏ اندازه گیری گشتاور، محورهای دوار یا دینامیک نسبت به گشتاور سنجی نمونه‏ ها‎ی ثابت و استاتیک مشکلتر می‎باشد که تنها با ورود تکنولوژی استفاده از آنها آسان شده است. پیچ و مهره‏ ها‎یی که در دستگاه‏ها‎ و ابزارهای مختلف به کار برده شده اند، مطابق با معيار سختي، قطر ميزان بار و یکسري محاسبه‏ ها‎ي ديگر طراحي مي شوند.

خرید ابزار دستی از ادوکس

 ميزان سفت كردن هر پيچ، با حاصلضرب مقدار نيروي اعمال شده در طول بازوي مشخص می‎شود و پيچ‏ ها‎ي مختلف طبق كاربرد و محل استفاده، گشتاور متفاوتی دارند که توسط طراح و سازنده دستگاه‏ ها‎ محاسبه شده و به مصرف کننده اعلام مي شود. عدد معيني از تُرك یک پيچ، مناسب ترين گشتاوري است كه با اعمال قطعات متصل شده توسط آن پيچ بهترين بازدهي را ارایه می‎دهند. بنابر ميزان گشتاور يا ترك طراحي شده جهت بستن هر پيچ، به ابزاري كارا و قابل اطمينان نیاز دارد. ترکمتر در واقع به منظور اعمال گشتاور دقيق براي هر پيچ است.

برای طراحي و ساخت ابزار گشتاور سنج، به معیاریی از قبیل كاربرد آن در زمينه اندازه گيري، از قطعات بسيار ظريف و دقيق صنعتي توجه می‎شود. زیرا عملكرد هر قطعه در نتيجه نهايي تاثیرگذار است. برای طراحي اين ابزار، حفظ طولاني مدت كاليبراسيون و نيز استفاده آسان توسط كاربر به عنوان معیارهای شناخته شده بوده و در حال حاضر گشتاور سنج یا ترکمتر در انواع  مختلف كه داراي قفل‏ها‎ي متفاوتي است، در بازار موجود می‎باشد.

1. توانایی و قابلیت در اندازه گیری گشتاور
2. رنج گشتاور سنجی و نیوتن بر متر مورد لزوم
3. قابلیت ارسال سیگنال خروجی برای گشتاور سنج
4. دیجتال یا آنالوگ بودن گشتاور سنج یا ترکمتر

1. ترکمتر دیجیتالي: گشتاور و زاويه چرخش پيچ را اندازه گیری مي كند که در زمان کار از دقت بسيار بالایي برخوردار است.
2. ترک متر خلاصی: بر روي یک گشتاور مشخص كاليبره شده که پس از رسيدن به گشتاور مورد نظر، خلاص شده و چنانچه نيروي بيشتري بر آن وارد شود، گشتاور پيچ بالاتر نمی رود و به همان حالت باقی می‎ماند.
3. گشتاور سنج: جهت اندازه گیری ميزان گشتاور انواع قطعات و پيچ‏ ها‎ مورد استفاده قرار می‎گیرد.
4.  ترك متر عقربه ای: گشتاور اعمال شده به پيچ را اندازه گيري مي نماید.
5.  ترك متر تقه ای: بر روي یک گشتاور مشخص كاليبره مي شود که پس از رسيدن به گشتاور مورد نظر تقه مي‏زند و اگر نيروي بيشتري وارد شود، گشتاور پيچ نيز بیشتر می‏شود.
6. ترك متر تاشو: بر روي یک گشتاور مشخص كاليبره شده که پس از رسيدن به گشتاور مورد نظر خم مي شود. در صورتی که به آن فشار وارد شود، گشتاور پيچ نيز افزایش پیدا می‎کند.

مطالعه بیشتر: آشنایی با ویژگی های تركمتر فورس FORCE و هزبرن HEZBURN

نحوه کار با گشتاور سنج یا ترکمتر

ابتدا باید تركمتر را بیرون آورده و روی ترک مورد نظر تنظیم نماییم و سپس توپی را به سمت داخل فشار می‎دهیم. زمانی پیچ محکم شده که با حرکت و چرخش ترکمتر، از پیچ صدای تق برخیزد. برخی از ترکمترها دارای ساعت و عقربه بوده که با حرکت و چرخش آن می‎توان، از محکم بودن پیچ اطلاع پیدا کرد.

به منظور باز کردن پیچ‏ها‎ در ترکمترها، ابتدا پیچ خور تركمتر را به سمت دیگر آچار فشار می‎دهیم تا تركمتر در خلاف جهت کار نماید. سپس با تنظیم و چرخاندن مدرج ترکمتر تا حرکت پیچ ادامه می‎دهیم. این روش ممکن است با خطا همراه باشد. جهت حصول نتیجه دقیق تر، باید ترکمتر را کم کم افزایش داد و یا از مدل‏ها‎ی ترکمتر اندیکاتوری استفاده نمود..

دستگاه‏ اندازه گیری گشتاور تنها در جهت بستن پيچ‏ ها‎ (در جهت حركت عقربه‏ ها‎ی ساعت) عمل می‎نمایند. برای کار با آنها ابتدا باید درجه معين شده را با استفاده از دسته گردان بر روي ابزار اعمال نمود. به این شکل که گشتاور لازم را روي دسته ثابت مشخص نمود و سپس با چرخاندن دسته گردان، عدد صفر را بر آن منطبق کرد.. اگر گشتاور مورد نظر بر روي اعداد مدرج روي دسته ثابت حك نشده باشد، می‎توان با استفاده از اعداد حك شده روي دسته گردان مقدار گشتاوري لازم را بر روي ابزار اضافه نمود.. برای ثابت کردن دسته گردان می‎توان از قفل استفاده کرده. عملكرد ترکمترها به گونه ای با رسيدن به نقطه گشتاوري، قسمتی از آن مانع از اعمال نيروي مضاعف شده و به اصطلاح تقه می‎زند. نکته ای که در هنگام استفاده از ابزار باید مورد توجه قرار بگیرد، دقت لازم براي رويت تقه ترك متر می‎باشد. به این معنا که اولين تقه بیانگر ميزان گشتاوري تنظيم شده روي ابزار می‎باشد و چرخش بیشتر آن، به قطعات آسیب می‎رساند.

ساخت ابزارآلات صنعتي مطابق با استانداردهاي جهاني بوده و تمامی موازين فني اصولي و نظارتي اعمال می‎گردد. رعايت برخی نكات به منظور مراقبت و نگهداری ترکمترها، علاوه بر افزایش عمر آنها، موجب حفظ دقت ابزار به صورت طولاني مدت خواهد بود. یکی از این موارد نگهداری تركمتر در دماي اتاق و دور از رطوبت و گرما می‎باشد. از وارد نمودن ضربه به ابزار تركمتر باید خودداری نمود. نباید از آن به عنوان دسته بكس استفاده کرد و پس از استفاده نیز باید قفل دسته گردان آنرا آزاد كرده و دسته را به حالت اوليه (خلاص) بازگرداند. همچنین ابزار تركمتر باید در درون جعبه مخصوص خودش نگهداري شود.

در اكثر موارد علت بروز صدمه و معيوب شدن بخشهای مكانیک تركمتر، كاليبره نبودن آن است و اين مشكل باعث بروز خطاهاي عمده در كار مصرف كننده خواهد شد. بنابراین باید با توجه در فواصل مشخص و به تعداد دفعات استفاده، تركمتر کالیبره گردد. در صورتی که به دستگاه ترکمتر، ضربه وارد شود و یا پس از تعمیرات، قطعات آن باید جهت کالیبراسیون اقدام گردد.

واحد اندازه گيري در ساخت تركمتر‏ها‎ در کشورهای مختلف، متغیر می‎باشد. برخي از تركمترها توانايي كار بر اساس دو واحد را دارند اما برخی دیگر می‎توانند بر حسب کیلوگرم متر Kg.m، کیلوگرم سانتي متر Kg.cm، نيوتن متر N.m، فوت پوند lb.ft  و اینچ پوند in.lb می‎باشند.

آچار درج‏ه ا‎ی تركمتر

يکسان بستن پيچ ها، به ويژه در مورد بستن مهره‏ ها‎ی ياتاقان‏ها‎ي ميل لنگ، پيچهاي سر سيلندر و چرخ‏ها ضرورت پیدا می‎کند. به منظور سفت نمودن اين نوع مهره ‏ها‎ یا پیچ‏ها‎، استفاده از آچارهای درجه دار می‎تواند موثر واقع شود. آچار درجه دار، ميله نشان دهنده دارد که مقدار سفت کردن پيچ را بر حسب گشتاور وارد شده به آن، قابل مشاهده می‎ نماید.

آچارهای ترکمتر براي بستن پيچ‏ها‎ي مختلف لازم است و از مزایای آن، جلوگیری از بريدن پيچ و كم سفت بودن و يا زياد سفت بودن پيچ‏ها‎ می‎باشد. سر اين نوع آچار مانند دسته بكس جغجغه ای بوده و می‎توان آن را در دو حالت باز كردن و بستن تنظیم و تمام آچارهاي بكس را بر روي آن سوار کرد. نيروي چرخاندن پيچ «نيروي گشتاور» نامیده می‎شود كه آچار ترکمتر مقدار آن را می‎سنجد و واحدهاي اين نيروي بر حسب كیلوگرم متر (Kg.m)، نيوتن متر (N.m) و فوت پوند(lb.ft) می‎باشد كه با سيستم‏ها‎ی مختلف بر روي دسته اين آچار قابل تنظيم است.

• آچار ترک رنچ‏ ها‎ی دستی (Torque wrenches)

• آچار ترک رنچ‏ها‎ی برقی(Electric Torque Wrenched)

• آچار ترک رنچ‏ها‎ی هیدرولیک (Hydraulic Torque Wrenches)

• آچار ترک پنوماتیک یا رنچ‏ها‎ی بادی (Pneumatic Torque wrenches)

هر تعمیرگاه خودرویی حداقل به سه نوع تركمتر در بازه‏ ها‎ی گشتاوري و یک گشتاور سنج  جهت اندازه گیری گشتاور سيبك و انواع مهره‏ ها‎ نیاز دارد.  

1. گشتاور سنج (اندازه گیری گشتاور سيبك و مهره‏ ها‎ و ...)
2.  تركمتر جهت سفت كردن پيچ‏ها‎ با گشتاور بالا (مهره سر پلوس و ...)
3. تركمتر برای سفت كردن پيچ‏ها‎ با گشتاور كم (سيبك، داشبورد، در موتور و ...)
4. تركمتر برای سفت كردن پيچ‏ها‎ با گشتاور متوسط (سرسيلندر، ميل لنگ و ...)

دستگاه کالیبراتور به منظور اندازه گیری دقیق عملكرد ابزار تركمتر استفاده می‎شود که با تكنولوژي‏ها‎ی مختلف و بصورت ديجيتالي و مكانیکي است.