رنده نجاری یکی از ابزارهایی که در کارگاهها و صنایع ساخت وسایل چوبی استفاده میشود. انواع رنده نجاری به منظور صاف کردن، یا کم کردن ضخامت، و یا یکدست کردن سطح ناهموار چوب مورد استفاده قرار میگیرد که در زیر به معرفی انواع آن می پردازیم.
- ساختار و اجزای رنده نجاری
انواع رنده نجاری فارغ از نوع و جنس، از اجزای مختلفی تشکیل شده اند که در زیر ساختمان آن را بررسی میکنیم:
1. شاخ رنده: این قسمت که همان دسته رنده است و برای هدایت رنده روی چوب استفاده میشود. شاخ رنده باید از چوبهای محکم مانند ممرز، راش و ... تهیه و توسط گرات به بدنه رنده متصل شود.
2. پشتی تیغه: در رندههای دو تیغه و رندههای معمولی صفحه فلزی خمیدگی خاصی دارد و هم عرضی با تیغه رنده است. این قسمت توسط پیچی روی تیغه رنده قرار گرفته که آن را پشتی تیغه میگویند و باعث میشود پوشالی که به وسیله تیغه جدا شده، در اثر برخورد با آن شکسته شده و به عقب برگردد. فاصله لبه تیغه با لبه پشتی، حداکثر 3 میلیمتر است.
3. پشتی کوله: در انتهای رنده یا محلی قرار گرفته و هنگام استفاده با دست راست گرفته میشود.
4. دهانه: در داخل بدنه انواع رنده نجاری برای قرار دادن تیغ رنده، گوه و همچنین آهن پشت تیغه، یک شکاف ایجاد شده است. به قسمت بالای شکاف، دهانه پوشال و قسمت پایین آن، دهانه رنده است. در رندههایی که باید پوشال ظریف تری از روی کار بردارند، دهانه باریک تر است. اما در رندههایی که پوشال بیشتری از سطح کار بر میدارند، دهانه گشاد تر میباشد.
5. زاویه قرار تیغ: زاویه قرار گرفتن تیغه رنده، با توجه به نحوه قرار گرفتن تیغه در داخل بدنه رنده است. به هر میزان که تیغه رنده در داخل بدنه عمودتر باشد، تماس تیغه با چوب بیشتر است و در نتیجه پوشال کمتری از سطح کار برمی دارد. حال اگر این زوایه کمتر شود، درگیری تیغه با چوب بیشتر و در نهایتا میزان چوب رنده شده افزایش مییابد.
6. تیغه و پشتی آن: این قسمت به عنوان مهمترین جزء انواع رنده نجاری بوده که میتواند چوب پوشال را بردارد و آن را به شکل مربع مستطیل ساده میسازند.
7. زاویه تیغه رنده: زاویه ای که در اثر تیز کردن تیغ رنده با پشت تیغ ایجاد میشود، زاویه پخ تیغ یا زاویه گوه است که سایز آن در رندههای معمولی 30- 25 درجه میباشد. اگر این زاویه کمتر از 25 درجه باشد، لبه تیغ کشیده و تیزی آن بیشتر میشود. در صورتی که این سایز بیشتر از 25 درجه شود، پخ تیغ کم میشود و تیغه عمل رنده کرده چوب را با سختی بیشتری انجام میشود.
8. زاویه برش: به مجموع زاویه قرار تیغ و زاویه پخ تیغ، زاویه برش گفته میشود.
9. دکمه جای ضربه: این دکمه در رندههای چوبی استفاده میشود. برای تنظیم رنده نجاری، باید به وسیله چکش فلزی به دکمه ضربه وارد کرد. این ضربات موجب آزاد شدن تیغه از جایگاه میشود.
10. کف رنده: کف رنده نیاز به استقامت بالایی دارد. به همین دلیل آن را از چوبهای فوق العاده سخت و صیقل پذیر، مانند شمشاد، گلابی تهیه میکنند.
11. جنس تیغه: جنس تیغه رنده را از فولادهای ابزار میسازند چرا که تیغه رنده با چوب در تماس است و عمل پوشال برداری را بر عهده میگیرد. به همین دلیل باید مقاومت زیادی در برابر ساییدگی داشته باشد و تیغه دیرتر کند شود. فولاد بهترین جنس برای تیغه است. به منظور افزایش استقامت تیغه رنده در مقابل ساییدگی و ضربه، میتوان از اآلیاژهای کرم، نیکل استفاده کرد. چرا که ساخت تمام طول تیغه از فولاد آلیاژی، مقرون به صرفه نیست.
- بررسی انواع رنده دستی و کاربرد آنها
1. رنده قاچی
رنده قاچی به منظور صاف کردن چوبهای ناهموار کاربرد دارد. فرم لبه برنده تیغه رنده قاچی، عامل اصلی که باعث پوشال برداری زیاد میشود. دهانه این نوع رنده ضخامت بالایی دارد و به همین دلیل نسبت به رندههای دیگر گشادتر میباشد که کف آن از چوبهای سخت مانند ممرز ساخته شده است. پهنای کوله رنده بین 41 تا50 و طول آن 240 میلیمتر و پهنای تیغه رنده قاچی بین 24 تا 33 میلیمتر است. تیغه رنده قاچی با زاویه 45 درجه، در کوله رنده قرار میگیرد. در رنده قاچی، مقدار بیرون زدگی تیغه از کوله بیشتر از رندههای دیگر است.
2. رنده یک تیغ
پس از رنده کاری با رنده قاچی ممکن است سطح چوب ناهموار باشد که در این صورت از رنده یک تیغ استفاده کرد. این رنده میتواند سطح چوب را بخوبی صاف کند. این رنده برای یکنواخت کردن سطح چوبهایی که دارای پستی و بلندی کمی هستند، قابل استفاده است. عرض تیغه رنده یک تیغ، 45 تا 51، طول 240 میلیمتر و کوله آن دارای عرض 61 تا 68 میباشد. این نوع رنده، پشتی تیغه ندارد و تنها باید یک تیغه توسط گوه محکم میشود. زاویه قرار گرفتن تیغه در رنده یک تیغ 45 درجه است.
3. رنده دو تیغ
به منظور مسطح کردن چوب و از بین بردن آثار به جا مانده، رنده دو تیغ قابل استفاده است. این نوع رنده از نظر شکل و ابعاد شباهت زیادی به رنده یک تیغ دارد. در رنده دو تیغ از یک تیغه و یک پشت بند تیغ تشکیل شده است. به همین دلیل با این نام خوانده میشود. این نوع رنده به دلیل داشتن دو تیغ در پشت تیغه، دارای یک پشتی از جنس آهن است در پوشال برداری ظریف مورد استفاده قرار میگیرد. عرض تیغه رنده دو تیغ 48 تا 57، طول آن 190 تا200 میلیمتر و کوله آن دارای عرض 61 تا 66 و طول 240 میلیمتر و زاویه قرار تیغه در داخل کوله 45 درجه میباشد.
4. رنده پرداخت
رنده پرداخت به منظوراز بین بردن ناهمواریهای احتمالی به جا مانده از رنده دو تیغ استفاده میشود. از آنجا که این نوع رنده برای تسطیح سطح کار قابل استفاده است، لذا باید دقت کرد که تمام ناهمواری سطح کار برداشته شده و قطعه کار بدون هرگونه ناصافی باشد. تیغه رنده پرداخت به رنده دو تیغ شباهت دارد با این تفاوت که پخ لبه تیغه پرداخت خیلی کمتر از تیغه رنده دو تیغ است. فاصله پشت بند تیغ تا لبه تیغه در رنده پرداخت حدود 5/0 میلیمتر است. این نوع رنده خاصیت پوشال برداری دارد. عرض رنده پرداخت بین 61 تا 66 و طول 220 میلیمتر و زاویه قرار رنده پراخت بین 48 تا 50 درجه است.
5. رنده بغل
برنده بغل با نام دیگر رنده بغل دو راهه شناخته میشود و برای ساخت اتصال نیم نیم و دوراهه کردن نر تختههای چوبی استفاده میشود. از نظر عمق و پهنا، این نوع رندهها هیچ محدودیتی ندارند و به صورت چوبی و فلزی در سایزهای مختلف عرضه میشوند. عرض تیغ رنده بغل عموما با سایزهای 21، 24، 27 و 30 میلیمتر ساخته میشود. پهنای تیغ در کف رنده برابر با تمام پهنای کوله رنده است. این نوع رنده به دو شکل ساده و متغیر است که در زیر به آنها میپردازیم:
- رنده بغل دو راهه ساده: دو راهه بودن این نوع رندهها یعنی توانایی پله دار کردن امتداد طولی یا عرضی لبه چوبها، مانند لبه درها، جای شیشه قابها و ... است.عمق این رنده قابل تنظیم و فاقد گونیای متحرک است.
- رنده بغل دوراهه متغیر: این نوع رنده تمام فلزی و کارآیی بیشتری نسبت به رنده ساده دارد. همچنین رنده دو راهه متغیر دارای گونیای متحرک و تیغه قابل تنظیم است که میتوان عمق و عرض دو راهه را تنظیم نمود.
6. رنده کنشکاف
برای ایجاد شیاری موازی با لایاف روی ضخامت یا عرض چوب، باید از رنده کنشکاف یا کنجشکاف استفاده کرد. این نوع رندهها به دو صورت چوبی و فلزی عرضه میشود. البته نوع فلزی آن استحکام و کارایی بیشتری دارد. همچنین دارای گونیای متغیر و تیغههای متفاوتی است که بر اساس عرض قطعه کار مورد نظر، انتخاب میشود. اندازه عرض تیغههای این نوع رنده بین 2 تا 16 میلیمتر متغیر است. تیغه رنده کنشکاف در قسمت انتهایی یک برگشتگی دارد که بواسطه آن میتوان تیغه را از داخل کوله خارج کرد.
7. رنده گرات
برنده گرات یکی دیگر از انواع رنده نجاری که جهت ساخت اتصالات استفاده میشوند و به دو دسته رنده کف طرح فرنگ و رنده زبانه طرح فرنگ تقسیم میشود:
- رنده کف طرح فرنگ: این رنده میتواند فاق اتصال طرح فرنگ را ایجاد کند. قسمتهای مختلف رنده کف طرح فرنگ شامل دسته، مهره تنظیم عمق، عمق سنج است که تیغه آن به شکل L در سایزهای مختلف ساخته میشود و پخ آن به طرف بالای رنده قرار میگیرد.
- رنده زبانه طرح فرنگ: این رنده در واقع شبیه اره طرح فرنگ عمل نموده و روی قطعه کار در جهت طولی و عرضی، زبانه ایجاد میکند. این رندهها بیشتر به صورت چوبی میباشند. تیغه این رنده طوری داخل کوله قرار میگیرد که حین کار از یک قسمت قطعه کار پوشال بیشتر و از قسمت دیگر یعنی لبه آن پوشال کمتری بردارد و در واقع زبانه طرح فرنگ ایجاد شود.
8. رنده بال کبوتری: این نوع رنده نجاری شباهت زیادی به بال کبوتر در حال پرواز دارد و به همین دلیل با این نام معرفی میشود. این رنده به منظور استفاده برای چوبهایی که قوس داخلی دارند، استفاده میشود. جنس آن از فلز است و دو دسته دارد که تیغه آن بوسیله یک پیچ در داخل کوله محکم میشود. طول بدنه رنده بال کبوتری 250 و عرض آن 54 میلیمتر است.
9. رنده کاس وسینه: این نوع رنده برای رنده و پرداخت کردن قسمتهایی از قطعه کار که محدب و مقعر هستند، مناسب است که کف آن از نوعی ورق فولاد فلزی ساخته شده و دارای قابلیت ارتجاعی است. درون رنده یک پیچ تعبیه شده که از این طریق میتوان آن را به حالت محدب ومقعر درآورد.
10. رنده دستگاه یا رنده بلند: رندههای معمولی نمی توانند چوبهای ناهموار را مسطح کنند. برای این کار باید از رنده بلند استفاده کرد. طول بدنه این رندهها، 60 و عرض آنها بین 61 تا 78 میلیمتر است و در دو نوع چوبی و فلزی وارد بازار میشود. تیغه رنده بلند دارای عرض 57 میلیمتر و زاویه برش 45 درجه است. در رندههای بلند چوبی بدنه رنده را از چوبهای سخت و نسبتاً محکم ممرز، افرا، راش و ... تهیه میکنند.
11. رنده خشی: این نوع رنده، عمل تسطیح یا پرداخت چوب را بر عهده نمی گیرد. رنده خشی دارای یک تیغه شیار دار است که برای برطرف کردن ناهمواریهای کوچک در سطح کار و هم چنین پاک کردن سریشم و مواد اضافی روی چوب کاربرد دارد. یکی دیگر از موارد استفاده آن، ایجاد سطح چسب بیشتر بین دو قطعه چوب است. زیرا چسباندن دو قطعه چوب صاف شدن با سختی بیشتری همراه است به همین دلیل نیاز به ایجاد اصطکاک میان دو چوب داریم.
12. رندههای فلزی: امروزه رندههای چوبی استفاده کمتری دارند و به جای آن شاهد ورود رندههای فلزی هستیم. این نوع عملیات رنده کردن و تسطیح سطح چوب را بهتر انجام میدهند.
![]()